دستگاه اتوکلاو یکی از بهترین روش های استریل کردن ابزار، تجهیزات و همچنین محیط های کشت می باشد.
کاربرد اتوکلاو، استریل کردن ابزار پزشکی و آزمایشگاهی در فشار و دمای بالا و با استفاده از بخار آب می باشد. همچنین از اتوکلاو در مواردی که برای انجام واکنش شیمیایی نیاز به دما و فشار بالا باشد استفاده می‌شود.
استريل كردن به معني تخريب و نــابودي تمام شكلهاي ميكروب بوده و در پايان فرآيند استريل يا كليه ميكروبها از بين رفته اند و يا اينكه تمام تلاشهاي مــا براي استــريل كردن بيهوده بوده است و مقوله اي به عنوان استريل نسبي يا ناقص، وجود ندارد ، حتي وجود يك ميكروب به تنهايي براي آلوده و عفوني كردن بيماران كافي است.
واکنش هایی که در انواع اتوکلاو ها برای سنتز انواع نانو مواد ، نانو سرامیک ، گرافن ، زئولیت ،سنسور ها و نانو سنسورها ،مزوپور و ترکیبات کئوردیناسیونی ، بیومواد و شیمی پلیمر معدنی و … به کار گرفته می شوند بسیار متنوع هستند.
انواع اتوکلاو:
اتوکلاو های کلاس B
اتوکلاو های کلاس N
اتوکلاو های کلاس S
در اتوكلاو دستي اصول كار همانند اتوكلاو خودكار است با اين تفاوت كه براي ورود بخار به محفظه شير ورودي به صورت دستي باز و بسته مي شود و تخليه بخار نيز به صورت دستي انجام مي گيرد. باز و بسته كردن در نيز به صورت دستي انجام مي شود. زماني از اين اتوكلاو استفاده مي شود كه اتوكلاو خودكار در دسترس نباشد يا داراي مشكل فني باشد.
عملکرد اتوکلاو ها
دستگاه اتوکلاو درون یک محفظه ی بسته است و معمولا در دمای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد کار می کند و در همین مرحله آب را به بخار تبدیل می کند. نکته ی مهم اینجاست که برخلاف باورها، و طبق تحقیقات از یک
منبع معتبر، دستگاه اتوکلاو صرفا برای کشتن ویروس ها نیست. اما به صورت کلی باکتری ها در دمای بالا زنده نمی مانند پس برای استریل کردن مواد پلاستیکی حساس مناسب است. به دلیل حرارت بالا از اتوکلاو برای استریل کردن شیر یا مواد حساس دیگر استفاده نمی شود چون طعم و ویژگی های ماده عوض می شود.
چرخه استریلیزاسیون
مرحله ۱: تزریق بخار به درون محفظه جکت جهت گرم شدن چمبر
مرحله ۲: وکیوم متوالی چمبر اتوکلاو و تزریق بخار به درون آن جهت آماده‌سازی محتویات
مرحله ۳: زمان نفوذ گرما به درون محتویات چمبر
مرحله ۴: زمان نگهداری دمای تعیین شده جهت استریل
مرحله ۵: زمان پایین آمدن دمای محفظه اتوکلاو و تخلیه داخل چمبر
انواع کاربردی
اتوکلاو ها
اتوکلاو پزشکی،
اتوکلاو دندانپزشکی، اتوکلاو دامپزشکی،
اتوکلاو آرایشگاهی،
اتوکلاو بیمارستانی،
اتوکلاو صنایع شیمیایی،
اتوکلاو آزمایشگاهی،
اتوکلاو صنایع مواد غذایی،
و...
